Hà Nội, một chốn rong chơi, chương Thông điệp

Bức tranh tường khổng lồ tại hội trường tòa nhà cũ của Trường Đại học Quốc gia Hà Nội/ The gigantic mural in the conference hall of Hanoi National University’s old building.

Victor Tardieu, khi đó vừa từ Pháp sang, bắt đầu bức vẽ có diện tích 7x12 mét vào năm 1922. Kế hoạch ban đầu là hoàn thành trong vòng sáu tháng, nhưng cuối cùng ông đã phải cống hiến sáu năm đam mê của mình để hoàn thành bức tranh đó.

Bức tranh tường nói về tri thức và tiến bộ, ngoại trừ một thay đổi là thay vì một trường đại học kiểu phương Tây, ông đã vẽ một ngôi làng Việt Nam. Các vấn đề y học, nông nghiệp, sinh học… nở rộ dưới gốc đa, trước cửa một ngôi đền có khắc các mẫu tự chữ Hán cổ sao chép từ một văn bia thế kỷ 15 ở Văn Miếu.

Con trai Tardieu cũng nói về việc cha mình đã lao động không biết mệt mỏi để hoàn thành một thông điệp mà có thể không ai hiểu hết ngụ ý. “Ở cuối phòng lớn cha tôi vẽ một đám đông người An Nam (…) Ai sẽ xem bức tranh này? Có ai mà hiểu được nó? Những người Âu sống ở đây hầu hết đều là những người tầm thường, họ chẳng có thẩm mỹ hay văn hóa gì cả. Còn đối với người An Nam, họ có thể sẽ rất ngưỡng mộ loại hình nghệ thuật này, nhưng chắc họ cũng chẳng hiểu được vì nó quá xa lạ đối với họ.”

Sự phá hủy, rồi lại được khôi phục sau đó của bức tranh tường bản thân nó cũng là một dụ ngôn về giao tiếp, giống như một cặp vợ chồng cãi nhau nảy lửa để rồi nhận ra tình yêu của họ thật bền sâu. Năm 1956, khi đang ở đỉnh cao của phong trào cải cách ruộng đất, người ta đã quét vôi phủ trắng bức tranh tường vì cho rằng nó là biểu tượng còn sót lại của chủ nghĩa thực dân. Nhưng nửa thế kỷ sau, người ta đã nhận thức rõ ràng rằng nghệ thuật và văn hóa không bao giờ là kẻ thù của họ.

Nếu có gì đáng nói, thì chỉ là sự kết hợp tuyệt vời những ảnh hưởng châu Âu và Việt Nam trong bức tranh tường này. Để kỷ niệm một trăm năm ngày thành lập trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Nguyễn Hoàng Hưng, một họa sĩ nghiệp dư, đã được đề nghị phục dựng lại bức tranh, dựa trên những bức ảnh còn lưu giữ được nhờ người cháu gái duy nhất của Tardieu. Bức tranh đã được vẽ lại rất thành công.

(Hà Nội, một chốn rong chơi, chương Thông điệp).

Victor Tardieu, freshly arrived from France, started working on its 7-by-12-meters surface in 1922, with the intention of completing it in six months. It took him six years of passion and dedication to get there.

The mural is all about knowledge and progress, except that the Western university has been replaced by a Vietnamese village. Medicine, agriculture, biology… blossom under a banyan, in front of a temple gate engraved with Chinese ideograms and a couplet copied from a 15th century stele in the Temple of Literature.

Tardieu’s son also tells about his father working tirelessly on a message that perhaps no one would fully grasp. “At the end of the hall swarmed the Annamite crowd painted by my father on his large canvas […] Who will understand it, will see it? The majority of the Europeans living here are just mediocre people, without any taste or culture. As for the Annamites, this is an art whose force they may respect, but which is too far removed from them to be meaningful”.

The mural was whitewashed in 1956, when land reforms were at their height, because it was seen as a symbol of colonialism. But half a century later it had become clear that art and culture were not the enemies. If anything, that mural embodied a wonderful blending of European and Vietnamese influences. To commemorate the first century of Hanoi National University, amateur painter Nguyễn Hoàng Hưng was asked to re-create it based on pictures kept by Tardieu’s only granddaughter.

And he did it masterfully.

(Hanoi Promenade, chapter Messages)

Nguồn: Martin Rama